Dut ağacı yetiştiriciliği, ipekböcekçiliği yapmak isteyen kişilerin besin maddesi arayışları doğrultusunda giriştiği bir alandır. İpekböcekçiliği işinin olmazsa olmaz besin kaynağı dut yapraklarıdır. 500 - 600 kilogram dut yaprağı ile ortalama bir kutu ipekböceği beslenebilmektedir. Görüldüğü üzere ihtiyaç duyulan yaprak miktarı oldukça fazladır.
İpekböceği besin maddesi oluşturmak amacıyla kurulan bölgelere dut bahçesi veya dutluk denir. Uzmanlar tarafından dut ağacı yetiştiriciliği yapılacak yer belirlenirken, ipekböceği beslenecek yere yakın bir alan seçilmesinin, girişimciye kolaylık sağlayacağı belirtilmektedir.
Dut bahçesi seçilirken kesin bir şekilde kaçınılması gereken yerler de bulunmaktadır. Ağaç verimini düşüreceği için aşağıdaki bölgeleri tercih etmemekte yarar vardır.
- Başka tarım ürünleri yetiştirilen ve bu ürünlere sürekli olarak ilaçlama yapılan bölgeler,
- Taşıt geçmesi ya da başka nedenlerle aşırı tozlanma yapacak yol kenarları,
- Kimyasal üretim yapan ve zehirli atıklar oluşturan fabrika yakınları,
- Zayıf ve yüzlek topraklar,
- Dut ağacı yetiştiriciliğinin en önemli aşamalarından olan sulamaya müsait olmayan alanlar.
Girişimciler, dut ağaçlarını bahçelerinin dağılım yapısına göre istedikleri şekilde oluşturabilirler. İster sadece dut ağaçlarından oluşan "Kaplama bahçesi"; İster diğer tarım ürünleri ile ortak kullanılacak ortak bir bahçe; İster dut ağaçlarını aynı zamanda sınır çizgisi olarak kullanmayı sağlayan ve bahçe kenarına çizgisel dikim şeklinde yapılan "sınırsal dikim" yapılabilir.
Dut ağacı yetiştiriciliği için uzmanlar tarafından tavsiye edilen ve verimin en iyi olacağı belirtilen dikim seçeneği Kaplama bahçesidir. Bunun nedeni bakım işlerinde bütün ağaçlara uygulanacak işlemlerin aynı olması ve yaprak hasadı kaldırmanın kolay olmasıdır.
Arazileri karışık kullanım ya da sınırsal dikime uygun olan girişimcilerin ise bahçeyi verimli kullanma gibi bir avantajları bulunmaktadır. Bu dikim şekillerinde ağaçlar arası mesafe daha kısa tutularak daha çok ağaç sığdırmak mümkün hale gelir.
Dut ağacı yetişticiliğinde ağaçlar arası mesafeyi iyi ayarlayabilmek, yaprak verimi açısından oldukça önemlidir. Bol yaprak elde etmek için tavsiye edilen dikim aralığı genellikle ağaçların arasını sık tutmak yönündedir. Bunun nedeni yaprak hasadı amacıyla dikilmiş dutlarda serbest yetiştiriciliğin iyi olmamasıdır. İpekböceği besin maddesi olarak kullanılacak dut yaprakları, her yıl verimin en yüksek olduğu ilkbahar dönemlerinde "kafalama" şeklinde kesilirler. Bu da yaprakların geniş taç yapısında olmamasını sağlar. Dut bahçesindeki bu durumu avantaja çevirip daha çok verim alabilmek için ağaçların arasını sık tutmak gerekir.
Kaplama bahçelerde tavsiye edilen dikim aralığı, yan sıra için 2,5 - 3 m arası; sıranın üstü için ise 1,5 2 m olmalıdır. Ancak bu mesafeler, toprağı işlemek için tercih edilecek yönteme göre değiştirilmelidir. Traktör ile işleme gerçekleştirilecekse aralar, traktörün sığabileceği şekilde açılmalıdır. 3 - 4 metreye kadar açılabilir.
Dut ağacı yetiştiriciliği için karışık tarım ürünlerinin bulunduğu bir arazi belirlenmişse, ağaçlar arası mesafenin daha fazla olması gerekir. Bu araziler için 10 - 15 metre aralık yeterli olmaktadır. Yetiştiricilik için sınırsal dikim isteniyorsa 2 - 3 metre arası mesafe uygun olacaktır.
Dut ağacı yetiştiriciliği için uygun dikim zamanı, sonbahar aylarında yaprakların döküldüğü süreç ile başlar. Son bulduğu aralık ise ilkbaharda gözlerin uyanmaya başladığı dönemdir.
Dikim işleminde mesafeleri ve bahçe düzenini ayarlamak için öncelikle ağaçların yan ve üst mesafeleri ayarlanır ve dikilecek yerler işaretlenir. İşaretlenen bölgelere 40 50 cm genişliğinde çukurlar açılır. Derinlik için de aynı ölçüt yeterlidir. Uygun dikim sonucunda fidanlar sorunsuz olarak büyümeye hazırdır.
