Dut
Dut, Dut, dutgiller ailesinden Morus türünü meydana getiren ağaç cinslerine verilen isimdir. Ana vatanı Çin ve Uzakdoğu'dur. Orta Avrupa, Akdeniz, İran ve Anadolu'da sıcak olan ılıman iklimlerde oluşmaktadır. Dut bitkileri, 15 m'ye kadar uzanır. Hızlı bir şekilde büyürler. Gövdesi silindirik, dik ve kalın, kabuk çatlaklı ve gri ve kahve renklidir.
Tepe çapı 6 ya da 8 metre olup, seyrek ve top görünümlüdür. Kökleri etli, gevrek yapıda olup kırılgandır. Yaşı ilerledikçe kuvvetli olan yan kökler geliştirir.
Bu sebeple rüzgâra karşı dayanıklıdır. Dut ağacı yaprakları saplı, iki sıra üstüne dizilmiş, tabanı yuvarlak ya da kalp biçiminde, üst yüzü koyu, alt yüzü ise daha açık yeşil renklidir. Yaprağın yapısı çoğunlukla sivri uçludur. Kenarları ise dişlidir. Dut yaprağı sürgünler parlak sarı renkte ve hafif tüylüdür. Sürgünler kesildiğinde süt şeklinde salgı salgılar. Çiçekler, bir evcikli olup yaprakların koltuğunda ve saplı şekiller biçiminde bulunur. Çiçekler nisan, mayıs aylarında açar.
Çoğunlukla rüzgâr ile tozlaşma oluşur. Dutun erkek ve dişi çiçeği dut meyvesi çiçek sapı üstünde yer alan çiçeklerin her birinden meydana gelen meyvecikler topluluğu biçimindedir. Yumurtalığı saran çanak yapraklar etlenerek dut meyvesini meydana getirir. Meyveciğin meydana gelişine, karpellerden başka çiçeğin örtü yapraklarının da etkisi bulunduğundan, dut yalancı meyveler grubunda yer alır. Çiçeklerin ve dolayısıyla meyveciklerin üstüne dizildikleri eksen, çiçek sapı ve meyve sapı olmak üzere iki bölümden meydana gelir.
Meyveciklerin yer aldığı bölüm çiçek sapı, diğer kısım ise meyve sapıdır. Meyve büyüdükçe çiçek sapı etli bir duruma gelmekte, ancak meyve sapını meydana getiren bölüm etli yapı kazanmamaktadır. Dut ağaçlarında monoik, dioik ve erselik çiçek cinslerine karşılaşabilmekle beraber, çoğunlukla ağaçlar monoik yani tek evciklidir. Bir başka söyleyişle erkek ve dişi çiçekler ayrı yerlerde ancak aynı ağaçta bulunur. Erkek çiçekler bir zaman sonra dökülür, dişi çiçeklerde de meyve oluşur. Haziran ve temmuz aylarında da meyveler büyür. Tohum toplama mevsimi temmuz ve ağustos aylarıdır. 1 kg tohumda tohum miktarı, yaklaşık olarak 450.000 adettir.
Yani tohum küçük, açık renkli ve 1 veya 2 mm boyutundadır. Dut meyvesi 7 Dut ağacının ülkemiz ekonomisine ipek imalatından başka, birden fazla katkısı yer almaktadır. Bu sebeple dut ağacına yalnızca ipek böceği besin kaynağı gözüyle bakılmamalıdır. Dut yaprağı küçük ve büyük baş hayvanların beslenmesinde taze ve kuru yem şeklinde de kullanılır. Dalları sırık, dallarından çıkarılan kuvvetli ve dayanıklı lifler aşı, çelik ve fidan bağlama gibi yerlerde kullanılabilir.
Bunların dışında kâğıt üretiminde, çuval imalatında da duttan faydalanılır. Budamaya dayanıklı ve sert olması sebebiyle oldukça kıymetlidir. Mobilya, sandık, araba tekerlekleri ve bazı müzik aletleri yapımında kullanılır. Ayrıca süs bitkisi olarak da dut bitkisi kullanılmaktadır. 100 gram taze dut meyvesinin bulundurduğu önemli besin değerleridir.
21.01.2024 08:29:29
Dut ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Herkese açık dizin kaynağımıza katkıda bulunabilirsiniz. Sayfayı Düzenle
|
